ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ. Από το Blogger.
RSS

Υπόγειος Ιλισός: οι πραγματικοί λόγοι της καθίζησης στο parking (αποκλειστικές εικόνες από την Καλλιθέα, υπογείως στην κοίτη)

Ετικέτες , , , , , ,



Βρέχει πάλι στην Αθήνα, ενώ έχει περάσει ένας μήνας και κάτι από την ξαφνική καθίζηση του οδοστρώματος στον χώρο στάθμευσης πλησίον του σταθμού ΗΣΑΠ Ταύρου στην περιοχή της Καλλιθέας (11/5/2018). Τις επόμενες ημέρες του συμβάντος πληθώρα δημοσιευμάτων πλημμύρισαν το διαδίκτυο, όπως τα νερά του υπόγειου ποταμού πλημμυρίζουν τις όμορες περιοχές στις μεγάλες νεροποντές. Πολλοί δημοσιογράφοι έσπευσαν να γράψουν "γιατί συνέβη η καθίζηση", χωρίς όμως να περιγράψουν κάποια τεκμηριωμένη αιτία πέρα από την προφανή, ότι δηλαδή υποχώρησε το έδαφος το οποίο δημιούργησε κενό χώρο και κατέρρευσε το οδόστρωμα. 

Γιατί όμως υποχώρησε το έδαφος; Πού ακριβώς υποχώρησε το έδαφος και τι ακριβώς ήταν αυτό που κατέρρευσε από την υπόγεια κοίτη του ποταμού; Διέρχεται κάτι άλλο υπογείως από το σημείο της καθίζησης; Ανήκει στην κύρια κοίτη του Ιλισού το κατεστραφέν τμήμα; Πώς είναι το ίδιο σημείο σήμερα υπογείως; Τα ερωτήματα αυτά βρίσκουν απάντηση στο παρόν φωτοάρθρο, χωρίς περιττά λόγια, περιγράφοντας την ουσία των πραγμάτων, μαζί με μερικά κατατοπιστικά σχέδια και αποκλειστικές φωτογραφίες. Το ερώτημα που φυσικά δεν μπορούμε να απαντήσουμε είναι το πότε θα επισκευαστεί η φθορά και τι χειρότερο μπορεί να συμβεί στην τοποθεσία όταν η βροχή που θα πέσει είναι σημαντική, όπως τις μέρες που διανύουμε. Αν κάποιος ντόπιος αναγνώστης έχει νεότερα από το σημείο της καθίζησης κατά τη βροχή, ας μας ενημερώσει. Αν επίσης κάποιος επίσημος φορέας έχει θετική απάντηση στην πρόταση συνεργασίας που στάλθηκε από το τεχνικό μας γραφείο Urban Speleo Engineering, μπορεί επίσης να μας ενημερώσει. Γνωρίζουμε και έχουμε μελετήσει επανειλημμένως την υπογειοποιημένη κοίτη του Ιλισού, την οποία και διασχίσαμε από άκρη σε άκρη το 2010-2012, από τον κλάδο της Καισαριανής και του Ζωγράφου μέχρι την έξοδο στην ανοικτή κοίτη της Καλλιθέας, παρατηρώντας τότε γενικά την εσωτερική κατάσταση των τεχνικών έργων, χωρίς όμως συγκεκριμένη καταγραφή των προβλημάτων, καθώς η εργασία έγινε αναγνωριστικά για το αρχείο της ομάδας μας και όχι για λογαριασμό κάποιου ενδιαφερόμενου φορέα. Σήμερα η εργασία θα μπορούσε να επαναληφθεί στοχευμένα καταγράφοντας συγκεκριμένα προβλήματα και επικίνδυνες φθορές σε επίμαχα σημεία τα οποία δεν είναι λίγα ούτε ασήμαντα. Για τις εργασίες στα καλυμμένα ρέματα της Αθήνας υπάρχει δυνατότητα συνεργασίας και με την αρμόδια Υπηρεσία Προληπτικής Συντήρησης Δικτύου Αποχέτευσης της ΕΥΔΑΠ. 

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο

 Ποια είναι η κοίτη του Ιλισού διαχρονικά στην περιοχή της καθίζησης;
Μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα ο Ιλισός δεν είχε δική του κοίτη εκβολής προς τον Φαληρικό όρμο. Ακολουθούσε τη γνωστή του πορεία που έχουμε περιγράψει και σε προηγούμενα άρθρα (http://urbanspeleology.blogspot.com/2017/01/blog-post.html) μέχρι το ύψος των σημερινών οδών Ευαγγελιστρίας-Χαμοστέρνας, και στη συνέχεια στρεφόταν προς τον Κηφισό με τον οποίο συνέβαλλε, μέσω του ρέματος του Προφήτη Δανιήλ. Η αρχική χάραξη της κοίτης του Κηφισού κατά την αρχαιότητα (οδός Αγίας Άννης) να σημειώσουμε ότι  δεν συνέπιπτε με το σημερινό γνωστό κανάλι της ομώνυμης λεωφόρου. Αυτό τεκμηριώνεται και με τα κατάλοιπα της αρχαίας γέφυρας του ποταμού που ήρθαν στο φως πλησίον του σημερινού σταθμού μετρό "Ελαιώνας".
Στις αρχές του 20ού αιώνα (1905) μελετήθηκε η χάραξη νέας ανεξάρτητης κοίτης για τον Ιλισό εκτρέποντάς τον προς το Φάληρο, η οποία κατασκευάστηκε λίγο αργότερα και είναι αυτή που διατηρείται μέχρι σήμερα. Είναι ακάλυπτη από την οδό Φορνέζη και κάτω, της οποίας το τελευταίο κλειστό τμήμα καλύφθηκε μέσα στη δεκαετία του 1990, ενώ το τμήμα στο οποίο συνέβη η καθίζηση, εντός της προηγούμενης.


Μέχρι και τη δεκαετία του 1950 η φυσική κοίτη του Ιλισού παρέμενε ως μικρότερο χαντάκι στην αρχική της χάραξη ως παραπόταμος του ρέματος Προφήτη Δανιήλ το οποίο κατέληγε και καταλήγει στον Κηφισό. Κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα τα νερά του Ιλισού εκτράπηκαν προς τη θάλασσα αποφορτίζοντας τον Κηφισό. Σήμερα όμως, η παροχή ξηράς περιόδου η οποία εμπλουτίζεται και με κάποια απρόβλεπτα ακάθαρτα, εκτρέπεται και πάλι μέσω της εκ νέου διαμορφωμένης πια "παλιάς κοίτης" κάτω από τη Χαμοστέρνας ξανά προς τον Κηφισό, αλλά δεν καταλήγει εξολοκλήρου σε αυτόν, παρά μόνο μέρος της σε περίπτωση μεγάλης παροχής βροχής. Κατά την ξηρά περίοδο η παροχή καταλήγει μέσω του Κεντρικού Αποχετευτικού Αγωγού (οδός Κωνσταντινουπόλεως) στην Ψυτάλλεια μαζί με όλο το παντορροϊκό φορτίο της Αθήνας.

Η παλιά κοίτη του Ιλισού αποτυπώθηκε σε χαρτογραφικό υλικό των δεκαετιών 1950-60 που αποτέλεσε το τελευταίο ντοκουμέντο της ύπαρξής της. Από τότε κι έπειτα θα υπογειοποιηθεί η -ανάντη της πρώτης εκτροπής- φυσική κοίτη με έργα που είχαν ξεκινήσει προπολεμικά από Ζωγράφου, Καισαριανή, Ν. Σωτηρία, στη συνέχεια θα κατασκευαστεί η νέα (μερική) εκτροπή μέσω των οδών Χαμοστέρνας-Κωνσταντινουπόλεως και πάλι προς τον Κηφισό, επιστρέφοντας κατά κάποιο τρόπο "στις ρίζες". Η εκτροπή στον Κηφισό μελετήθηκε μέσω υπερχείλισης του Κεντρικού Αποχετευτικού Αγωγού (ΚΑΑ) που διατρέχει την οδό Κωνσταντινουπόλεως ξεκινώντας από Πατησίων-Αγίου Μελετίου στο κέντρο και οδηγεί τις παροχές ακαθάρτων στην Ψυτάλλεια μέσω του Ακροκέραμου Κερατσινίου. Ξεκίνησε να κατασκευάζεται προπολεμικά και ολοκληρώθηκε το 1959 με συνολικό μήκος 16 km. Περνώντας από τη Λ. Αθηνών μελετήθηκε πρόβλεψη να δέχεται και εκτροπή του παλιού Κυκλοβόρου που κατεβαίνει από το κέντρο αποφορτίζοντας το ρέμα Προφήτη Δανιήλ από παροχές ακαθάρτων (περισσότερα: http://urbanspeleology.blogspot.com/2014/12/blog-post_25.html.) 

Παροχές για τις οποίες μελετήθηκαν τα αντιπλημμυρικά έργα. Διακρίνεται η εκτροπή του Ιλισού αλλά και του Κυκλοβόρου προς τον ΚΑΑ (συμβάλλουν)

Η διάταξη μερικής εκτροπής παροχής ξηράς περιόδου του Ιλισού προς τη Χαμοστέρνας και τον ΚΑΑ σήμερα. Σε περίπτωση βροχής, η υπερχείλιση ακολουθεί την κοίτη του 20ού αι. προς το Φάληρο

Εκβολή υπερχειλίσεων ομβρίων του ΚΑΑ στον Κηφισό (Ιλισού, Προφήτη Δανιήλ και Κυκλοβόρου). Διακρίνεται η σιδηροδρομική γέφυρα της Κωνσταντινουπόλεως

Κόφτρα παροχής ξηράς περιόδου του Προφήτη Δανιήλ προς τον ΚΑΑ (Γήπεδο Ολυμπιακού Αγ. Ι. Ρέντη) μέσω του παραρεμάτιου αγωγού ακαθάρτων που κατασκευάστηκε το 1930 με αποδέκτη αρχικά το Φαληρικό Δέλτα. Βρίσκεται στην ίδια θέση όπου άλλοτε συνέβαλλε ο Ιλισός στο ρέμα. Άλλη μία κόφτρα προς τον ωοειδή αγωγό (διαστάσεων 0.80 m x 1.20 m) υπάρχει στον κόμβο της Λ. Αθηνών (συμβολή Κυκλοβόρου) που προωθεί τα ακάθαρτα του παντορροϊκού δικτύου της Αθήνας που φτάνουν ως εκεί, και πάλι προς τον ΚΑΑ. Η δεύτερη κόφτρα που εικονίζεται εδώ εκτρέπει παροχές που εισέρχονται χαμηλότερα από τη Λ. Αθηνών. Συνοψίζοντας, τα νερά του Προφήτη Δανιήλ και του Ιλισού όταν δεν βρέχει οδηγούνται στον ΚΑΑ, ο οποίος όμως όταν παραλάβει μεγάλο φορτίο ομβρίων σε κάποια βροχή, υπερχειλίζει προς τον Κηφισό. 

Η κόφτρα που εκτρέπει τα νερά του ρέματος μαζί με διάφορα ακάθαρτα 

Το ρέμα Προφήτη Δανιήλ γεμάτο σε συνθήκες καταιγίδας τη νύχτα της 16/11/2017. Σε αυτή την περίπτωση τα νερά καταλήγουν απευθείας στον Κηφισό.

Ο ωοειδής αγωγός του Προφήτη Δανιήλ σε καθίζηση που προκλήθηκε αρχές Ιουνίου δίπλα στην Π. Ράλλη (εμπρός). Το ρέμα στα αριστερά 

Σημερινή κατασκευή εξόδου του παραρεμάτιου αγωγού προς το ρέμα, για εκτόνωση σε περιπτώσεις υπερφόρτωσης ή βλάβης  

Τέλος, κατά την αρχαιότητα, ο Ιλισός αναφέρεται ότι δεχόταν, πριν συμβάλει στον Κηφισό, και τον Ηριδανό, το πρώτο ρέμα της Αθήνας που εγκιβωτίστηκε στην ιστορία (κατά τη ρωμαϊκή εποχή) και το βλέπουμε σήμερα στο Μοναστηράκι και τον Κεραμεικό. Επίσης σημειώνουμε ότι Ηριδανός ονομάζεται και ο κλάδος Καισαριανής του Ιλισού, ενώ είναι ένα τελείως διαφορετικό ρέμα από τον Ηριδανό του κέντρου που πηγάζει από τον Λυκαβηττό.

Από το άρθρο "Διασχίζοντας τον Υπόγειο Ιλισό Α΄" (2011-2013)
http://urbanspeleology.blogspot.com/2013/04/blog-post_28.html

Η κοίτη του Ηριδανού υπογείως στο Μοναστηράκι (Οκτώβριος 2016). Γεωργία  Μπουρμπούλη

Σήμερα, το σημείο της καθίζησης μπορεί να μη σχετίζεται άμεσα με το ιστορικό των μεταβολών της κοίτης του Ιλισού στην περιοχή, ωστόσο θεωρήθηκε σκόπιμο να γνωρίζουμε για ποια κοίτη μιλάμε, αν είναι η κύρια ή όχι και αν είναι η αρχική ή όχι. Η απάντηση: είναι η σημερινή κύρια κοίτη του Ιλισού, αλλά δεν είναι και η αρχική του. Βρισκόμαστε δίπλα στην πρώτη εκτροπή του 20ού αιώνα και έχει καταρρεύσει το δεξί πλευρικό λιθόκτιστο τοιχίο, για τους λόγους που θα περιγράψουμε παρακάτω.

Η χάραξη της αρχικής κοίτης του Ιλισού που ξεκινούσε ανάντη (πριν) του σημερινού σημείου καθίζησης. Βέβαια δεν ήταν ευθεία η γραμμή στο ξεκίνημα, ακολουθήθηκε απλά ο άξονας της Χαμοστέρνας.

Ακριβής απεικόνιση του πρώτου τμήματος της αρχικής κοίτης, αλλά και του τόπου της καθίζησης, όπως φαίνεται σε παλιά αεροφωτογραφία  (πηγή: ΕΚΧΑ ΑΕ, 1945)

Γιατί (πραγματικά) υποχώρησε το έδαφος κάτω από το parking; 

Από το σημείο της καθίζησης σήμερα δίπλα από το δεξί κατά την κάθοδο πλευρικό τοιχείο του Ιλισού, τμήμα του οποίου και υποχώρησε, διέρχεται ένας κυκλικός υπόγειος αγωγός ομβρίων που φαίνεται να σχετίζεται με το πρόβλημα. Επίσης, τα στοιχεία μας το δίνουν και ως σημείο διασταύρωσης με τη χάραξη του αρχαίου υδραγωγείου Ιλισού - Μακρών Τειχών  προς Πειραιά, χωρίς όμως να αποδεικνύεται η απόλυτη ακρίβεια της χάραξης, καθώς το αρχαίο έργο δεν υφίσταται. Αλλά η έκπληξή μου ήταν μεγάλη, όταν ανοίγοντας τα αρχεία για να τοποθετήσω το σημείο της καθίζησης στον χάρτη, είδα τον άξονα του υδραγωγείου που προέκυψε μεσω γεωαναφοράς παλιών σχεδίων και χαρτών πριν πολλούς μήνες, να διασταυρώνεται με τον σύγχρονο αγωγό ακριβώς στο σημείο όπου βούλιαξε το πάρκινγκ!

"...O πόλεμος και οι δύσκολες μεταπολεμικές συνθήκες ανέκοψαν προσωρινά την πρόοδο των έργων και όταν έγινε δυνατή η συνέχιση τους, νέες ανάγκες είχαν παρουσιαστεί. Η περιοχή είχε αρχίσει να αποκτά σημαντική πολεοδομική ανάπτυξη. Οι παλαιοί δρόμοι ήταν ανεπαρκείς για τη σημαντικά αυξημένη πια κυκλοφορία. Η ανάγκη καλύψεως του Iλισού για τη δημιουργία δευτέρας λεωφόρου προς το Φάληρο ήταν ολοφάνερη. Η κάλυψη έγινε με διατήρηση του άρχικού έργου εφόσον οι πλευρότοιχοι ήταν ικανοί να χρησιμοποιηθούν σαν ακρόβαθρα. 'Ενα συνεχές τοίχωμα από οπλισμένο σκυρόδεμα (μπετόν), που η θεμελίωσή του έγινε σε στάθμη κατωτέρα της κοιτοστρώσεως χωρίζει τη διευθετημένη κοίτη σε δύο χώρους (βλέπε εικόνα και σχεδιάγραμμα παρακάτω)."
Παπαδάκης, Μ. Ν. 1997, Ιλισός. Το ιερό του άστεως ποτάμι που εξαφανίστηκε. Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας.

Η ομάδα μας ξεκινά για την υπόγεια πορεία της (Καλλιθέα-Καλλιμάρμαρο)

Τα νερά των βροχών που εισέρχονταν από αυτό το σημείο δημιούργησαν το πρόβλημα

 Όπως πολύ χαρακτηριστικά φανερώνει η τελευταία αεροφωτογραφία του 1945, κατά τη διευθέτηση της νέας ανεξάρτητης κοίτης του Ιλισού προς τον Φαληρικό όρμο μετά το 1905, κτίστηκαν οι πλευρικοί τοίχοι που διατηρούνται μέχρι σήμερα (φωτό) τόσο στο ανοικτό τμήμα, όσο και στο καλυμμένο που ολοκληρώθηκε μεταπολεμικά τμηματικά μέσα στις δεκαετίες 1950-1990. Η αεροφωτογραφία δείχνει τους πλευρικούς τοίχους υπερυψωμένους και πίσω από αυτούς να υπάρχει κενό -ειδικά στον βορεινό τοίχο, και στο σημείο που μας ενδιαφέρει- με στάθμη εδάφους προφανώς χαμηλότερη από τη στέψη τους, που υποτίθεται ίδια περίπου με το επίπεδο της κοίτης. Ας δεχτούμε μια μέγιστη υψομετρική διαφορά 2.50 m η οποία αργότερα θα επιχωματωνόταν.  

Προσεγγιστική τοπογραφική απεικόνιση της καθίζησης και των υπογείων έργων (διαφόρων εποχών) που διέρχονται από το parking

 Στο μεταξύ, ένας μεταγενέστερος τσιμεντένιος τοπικός κυκλικός αγωγός μικρής διαμέτρου (70-80 cm) για την απορροή των ομβρίων των ανάντη οδών Σπάρτακου, Φορνέζη, Σαλαμίνος προς τον Ιλισό τοποθετήθηκε κατά μήκος και εξωτερικά του δεξιού (προς τα κατάντη) πλευρικού τοίχου, σε βάθος περίπου 1.50 m από τη σημερινή επιφάνεια και πρέπει να οδηγούσε τα νερά στην κοίτη μετά από περίπου 200 m παράλληλης πορείας πίσω από τον πλευρικό τοίχο. Εντός του πάρκινγκ εκτείνεται ακριβώς κάτω από μια στενή νησίδα πρασίνου μήκους 70 m, ενώ κατά μήκος του υπάρχουν υποδοχές εισροής ομβρίων από την επιφάνεια όπως και καλύμματα φρεατίων, πλευρικά και πάνω στη νησίδα αντίστοιχα. Ο ίδιος, που αποκαλύφθηκε στη θέση της καθίζησης, μοιάζει κατασκευασμένος από τη διαδοχική συναρμογή στελεχών μικρού μήκους, και κατά τη γνώμη του γράφοντα ευθύνεται εν μέρει για την υποχώρηση του εδάφους. Ο λόγος είναι α) η χαλαρή επιχωμάτωσή του που ακόμα υποχωρεί και β) τα νερά που κατέβαιναν κατά τις μεγάλες βροχές επιφανειακά πάνω από τον Ιλισό και εισέρεαν στο σημείο της φωτογραφίας, τα οποία αν δεν κατέληγαν μέσα στον αγωγό (λόγω απουσίας πρόβλεψης τοπικής σύνδεσης), συσσωρεύονταν λόγω προβληματικής σύνδεσης του φρεατίου με την κοίτη, με αποτέλεσμα μεγάλες ποσότητες νερού να εισχωρούν στο έδαφος και να το διαβρώνουν, προσπαθώντας να βρουν τον φυσικό τους δρόμο προς τον υπόγειο ποταμό. Σήμερα στον αγωγό δεν διακρίνεται διαρροή άρα, αν τέτοια δεν υπήρχε ποτέ, τα εισερχόμενα νερά της επιφάνειας είναι που προκάλεσαν το πρόβλημα. Έτσι, διέβρωσαν τον πλευρικό τοίχο, δημιούργησαν "νεροφάγωμα" στην κοιτόστρωση που επιδεινώθηκε και από εσωτερικές παροχές βροχής (η επίστρωση στο δάπεδο της κοίτης έχει φαγωθεί τελείως όπως φαίνεται στις φωτογραφίες), ο τοίχος άρχισε να υποχωρεί μαζί με τη χαλαρή επίχωση που βρισκόταν πίσω του η οποία δεχόταν τα φορτία από τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα, και έτσι συνέβη η καθίζηση στις 11 Μαΐου, χωρίς να έχει ιδιαίτερη σημασία η απόλυτη σειρά με την οποία συνέβησαν οι κινήσεις των υπόγειων τεμμαχίων κατά την τελική πτώση. Παροχή ξηράς περιόδου δεν φτάνει στο σημείο της καθίζησης, καθώς εκτρέπεται στο σημείο που ήδη αναφέραμε και θα συναντήσουμε εσωτερικά, λίγο πιο ανάντη.

Το σημείο της καθίζησης εξωτερικά και εσωτερικά φαίνεται στις παρούσες φωτογραφίες. Βλέπουμε (επάνω) το σημείο εισροής των υδάτων που προκάλεσε την καθίζηση, ενώ κάτω διακρίνεται ο υπόγειος αγωγός που θα έπρεπε να παραλαμβάνει τα νερά που παρέσυραν χώμα, τοίχο και επίστρωση της κοίτης. 


Τα συναρμολογημένα μέλη του κυκλικού αγωγού εντός του "βαράθρου" της καθίζησης. Αριστερά η υπόγεια κοίτη

Το ίδιο σημείο εσωτερικά. Τμήματα του εδάφους ως στηρίγματα για να μην καταρρεύσει η "δοκός" που στηρίζει την πλάκα της οροφής, η οποία αυτή τη στιγμή δεν στηρίζεται πλήρως από αυτή την πλευρά, αφού λείπει τμήμα του πλευρικού τοίχου.

Στο δεξί άνοιγμα διακρίνεται στις δύο τελευταίες φωτογραφίες ο τσιμεντένιος αγωγός. Περισσότερες και πιο κατατοπιστικές φωτογραφίες από το ίδιο σημείο υπάρχουν αμέσως μετά.

Κατεστραμμένο δάπεδο και τοίχος υποστύλωσης της οροφής στη θέση της καθίζησης (φωτό προς ανάντη, αντίστοιχη με την Τομή Τ-Τ που εικονίζεται παραπάνω). Επίσης παρατηρείται διάβρωση και αποκάλυψη των οπλισμών της πλάκας οροφής (πάνω δεξιά). Παρατηρούμε ότι αν υπήρχε μεσαίο τοιχίο και στο υπόλοιπο μήκος της σήραγγας ίσως να συγκρατούσε την υποχώρηση της κοιτόστρωσης, που ανάλογα με τον βαθμό που αυτή ευθύνεται για την υποχώρηση του πλευρικού τοιχίου, ίσως και να είχε περιορίσει έμμεσα το μέγεθος της καταστροφής.

Τοπογραφικό: το περίγραμμα της καθίζησης, η υπόγεια κοίτη (εξωτερικού πλάτους 13 m), ο αγωγός, το αρχαίο υδραγωγείο (υποθετικά)  και  μια πρόταση υποστήριξης της οροφής

 Η ρωγμή στο οδόστρωμα που φαίνεται στις τρεις επόμενες φωτογραφίες οριοθετεί την καλυμμένη κοίτη από τη μία πλευρά. Κάτω από τη νησίδα βρίσκεται ο αγωγός. Το μεταξύ τους κενό που επιχωματώθηκε με "χαλαρό" εδαφικό υλικό είναι επίφοβο για καθίζηση και στα επόμενα 70 m όπως φαίνεται στην τρίτη φωτογραφία (κάτω ακριβώς από το δέντρο). Χωρίς αιτία όμως, όσο τα υλικά ισορροπούν στο υπέδαφος, μάλλον δεν θα συμβεί κάποια υποχώρηση όπως συνέβη λόγω των επιφανειακών εισροών στο επίμαχο σημείο, επειδή μετακινήθηκε εδαφικό υλικό προς την υπόγεια κοίτη και φυσικά ο τοίχος που το συγκρατούσε.



Η χαλαρή επίχωση μεταξύ τοιχίου κοίτης και καλυμμένου ορύγματος του αγωγού, έχει υποχωρήσει λίγο σε σχέση με το οδόστρωμα που εδράζεται πάνω στην πλάκα οροφής της υπόγειας κοίτης

Πληρης αυτοψία, μέρος μιας υπόγειας πορείας 4 km (Καλλιθέα-Καλλιμάρμαρο)
Κατά το παρελθόν έχουμε διασχίσει πλήρως την καλυμμένη κοίτη του Ιλισού. Αυτή τη φορά το επαναλάβαμε παρέα με καινούριους φίλους και ακολουθώντας μόνο τη δεξιά ημιδιατομή της σήραγγας, εκτός από ένα σημείο κάπου πριν τα μισά της διαδρομής όπου το δεξί σκέλος ήταν απροσπέλαστο λόγω μεγάλου νεροφαγώματος (γεμάτου με νερό) στη θέση αναβαθμού (εγκάρσιας υδατόπτωσης). Φωτογραφίες από όλη τη διαδρομή δεν είναι σκόπιμο να παρουσιάσουμε, καθώς αυτό έχει γίνει στο παρελθόν. Ακολουθεί πλήρης φωτογραφική αποτύπωση στη θέση της καθίζησης, και σε κάποια ακόμη χαρακτηριστικά σημεία, όπως η εκτροπή της Χαμοστέρνας, αλλά και φτάνοντας στο πέρας των 4 χιλιομέτρων στην περιοχή των πηγών της Καλλιρρόης, όπου μας περίμενε μια υπόγεια έκπληξη! Από εκεί δεν συνεχίσαμε στον δίδυμο κυκλικό προς Καισαριανή, Ζωγράφου κ.α. αλλά βγήκαμε στην επιφάνεια, από όπου θα έπρεπε να επιστρέψουμε στο σημείο εισόδου μας, πίσω στην Καλλιθέα!

Γενική άποψη του πάρκινγκ της καθίζησης. Από τα στόμια στη νησίδα εισρέουν όμβρια ύδατα στον υπόγειο αγωγό

Έχοντας ξεκινήσει από το πέρας της κάλυψης στην Καλλιθέα, φτάνουμε (μετά από 900 m) στη θέση της αστοχίας, ενώ από αρκετά μακριά ασυνήθιστο φως μαρτυρούσε το μεγάλο άνοιγμα



Μεγάλο τμήμα της κοιτόστρωσης παρασύρθηκε...

Αντίστοιχα μεγάλα νεροφαγώματα από βίαιες εισροές υδάτων μεγάλης και συνεχούς παροχής να σημειώσουμε ότι έχουν εντοπιστεί τα τελευταία χρόνια και σε άλλα τουλάχιστον τρία σημεία της παλιάς καλυμμένης κοίτης με την ίδια διατομή: α) λίγο πριν το τέλος της κάλυψης στην Καλλιθέα από πλευρική εισροή, β) λίγο ανάντη της εκτροπής Χαμοστέρνας, αμέσως μετά τη θέση εγκάρσιας υδατόπτωσης, γ) στην αρχή της Καλλιρρόης, κατάντη έντονης κλίσης που έχει η υπόγεια κοίτη στη θέση αυτή. Οι δύο τελευταίες καταστροφές βρίσκονται στο αριστερό -κατεβαίνοντας- τμήμα της κοίτης, και σε συνδυασμό με μεγάλη παροχή πλημμύρας θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν επίφοβες, ειδικά αν λάβουμε υπόψη και την κατά θέσεις διάβρωση των οπλισμών στην πλάκα κάλυψης και κάποια δοκάρια εγκάρσιων έργων της οροφής. 


Μεγάλο τμήμα του πλευρικού τοιχίου αστόχησε και έπεσε.

Χαρακτηριστική "τομή". Διακρίνεται η αμφίπλευρη κλίση της πλάκας (κοιτόστρωσης) προς το κέντρο  

Τμήμα του πλευρικού τοίχου, πεσμένο εντός της κοίτης


Τμήμα του πλευρικού τοίχου, πεσμένο εντός της κοίτης


Αφήνοντας πίσω την καταστροφή...

Η έκταση της καταστροφής είναι μεγάλη... Αναρωτηθήκαμε γιατί ένα μήνα μετά δεν έχει ακόμη επισκευαστεί και ότι το πρόβλημα θα επανέλθει με την πρώτη καταιγίδα. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές (17/6/2018) βρέχει σφοδρά, αλλά δεν ξέρουμε τι συμβαίνει στην καθίζηση.

Η ομάδα συνεχίζει την πορεία της

Βρίσκουμε τη μερική εκτροπή (ξηράς περιόδου) προς τον ΚΑΑ, στο αριστερό σκέλος 280 m μετά την καθίζηση

Το νερό ακολουθεί την πορεία του διαπερνώντας τη σχάρα προς την οδό Χαμοστέρνας (νότιο σκέλος - Π. Τσαλδάρη) 

Θύρα πρόσβασης από την επιφάνεια (φωτό 2013)

Το ίδιο σημείο εξωτερικά (φωτό 2015)

Σχετική πληροφοριακή πινακίδα 

Αριστερό σκέλος προς την κάθοδο, εκτροπή των υδάτων  και υπερχειλιστήρας (φωτό 2018)


Προβλήματα διάβρωσης στους οπλισμούς της οροφής συναντώνται σε διάφορα σημεία του υπόγειου Ιλισού


Στο δεξί σκέλος ανεβαίνοντας

Ένας τρομαγμένος φίλος, τρέχει να προφυλαχτεί από ανύπαρκτη απειλή

Φτάνοντας στην περιοχή της Καλλιρρόης, περνάμε ένα μεγάλο νεροφάγωμα (λήψη φωτογραφίας προς τα κατάντη)

Έπειτα ανεβαίνουμε επίπεδο στην κοίτη μέσω μεγάλης και απότομης κλίσης (λήψη φωτογραφίας προς τα κατάντη) 

Και η έκπληξη: συναντάμε μια πηγή με καθαρό νερό που αναβλύζει με σταθερή παροχή στο δεξί τοίχωμα ανεβαίνοντας. Οι πηγές του Ιλισού στην περιοχή της πάλαι ποτέ Καλλιρρόης δεν στέρεψαν. Από τις πηγές αυτές τροφοδοτήθηκε και το αρχαίο υδραγωγείο για το οποίο θα μιλήσουμε παρακάτω. Η συγκεκριμένη φαίνεται να είχε διαμορφωθεί προς χρήση πριν την κάλυψη της κοίτης. Δείτε και το βίντεο:

Λήψη φωτογραφίας προς τα κατάντη, αντίθετα από την πορεία κίνησης

Άφιξη στο τέλος της τραπεζοειδούς καλυμμένης κοίτης, δεξιά κλιμακοστάσιο εξόδου, εμπρός ο μεγάλος δίδυμος κυκλικός αγωγός (διαμέτρου 4.20 m)

Από το σημείο αυτό περάσαμε το 2011 κατεβαίνοντας από την Καισαριανή από τον δεξιό (αριστερό κατά την κάθοδο) κυκλικό


Έξοδος στην περιοχή του λόφου του Αρδηττού (Καλλιμάρμαρο)

Κατά την υπόγεια πορεία μας περάσαμε (ανεβαίνοντας) αριστερά από τη διατηρούμενη γέφυρα του Όθωνα (περισσότερα εδώ:
http://urbanspeleology.blogspot.com/2013/07/blog-post_21.html)

Από δράση της ομάδας μας καθαρισμού στην τοποθεσία της γέφυρας (Ιούνιος 2018)

Το υδραγωγείο Καλλιρρόης - Ιλισού - Μακρών Τειχών - Πειραιά
Οι ανασκαφές κατά την κατασκευή του σταθμού του μετρό στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά, έφεραν στο φως (2014) αρχαιολογικά ευρήματα τα οποία προκάλεσαν υποθέσεις για την ύπαρξη υδραγωγείου με στοιχεία της ρωμαϊκής εποχής, το οποίο διέρχεται από το κέντρο της πόλης με υπόγεια σήραγγα διαθέτουσα μεγάλη διατομή (1.80 x 0.85 m) σε βάθος επτά μέτρων, και διαδοχικά σημεία πρόσβασης από την επιφάνεια (Chrysoulaki et all. 2016). 

Η υπόγεια σήραγγα μεγάλης διατομής (1.80 x 0.85 m) του Πειραιά

Η επίσημη παρουσίαση των ευρημάτων έγινε σε ημερίδα στο ΕΜΠ: http://urbanspeleology.blogspot.com/2015/05/blog-post.html και στη συνέχεια στην έκθεση διαρκείας "Στην Επιφάνεια" στον Πειραιά με συμμετοχή και δικής μας ομάδας από το ΕΜΠ (Ν. Μαμάσης, Π. Δευτεραίος, Ν. Ζαρκαδούλας και Δ. Κουτσογιάννης). 

Η πρώτη ερμηνεία για το εύρημα είναι ότι η σήραγγα αυτή αποτέλεσε την κατάληξη μεγάλου υδραγωγείου που έφερνε νερό από μακριά (Chrysoulaki et all. 2016), με ενδεχόμενη περίπτωση τροφοδοσίας από το παλαιότερο προερχόμενο εκ του Ιλισού υδραγωγείο Μακρών Τειχών, σε μεταγενέστερη χρήση του. Η τοποθέτησή του στον χώρο μπορεί να τεκμηριωθεί τοπογραφικά δεδομένου ότι α) αποτελούταν από ρηχό τούνελ με φρέατα (Chiotis & Marinos, 2012), β) ήταν δυνατόν μέσω των τειχών να καλύψει υψομετρικές απώλειες πλησιάζοντας στον Πειραιά χωρίς την κατασκευή γέφυρας και γ) έπρεπε να καταλήγει σε ύψωμα αλλά σε βάθος επτά μέτρων από την επιφάνεια.

Τα Μακρά Τείχη σε σχέση με τον αρχαίο Ιλισό

Η παρουσία και τεκμηρίωση τμημάτων του υδραγωγείου υποστηρίζεται βιβλιογραφικά (Ziller, 1877) αλλά δεν υπάρχουν σημαντικά ευρήματα σήμερα τα οποία να την επιβεβαιώνουν πλήρως. Το υδραγωγείο αυτό, υδρομαστεύοντας κατ' αρχήν τις υπώρειες του Υμηττού, και διευθυνόμενο κατά μήκος του Ιλισού αρχικά και των Μακρών Τειχών στη συνέχεια, κατέληγε στον Πειραιά, εμπλουτιζόμενο από τα νερά του ποταμού, όταν αυτά υπήρχαν (Chiotis & Marinos, 2012). Ήταν κατασκευή σύγχρονη των τειχών και αποσκοπούσε στην προφύλαξη από δολιοφθορές ή εκτροπές των υδάτων του Ιλισού (Παπαδήμος, 1975).

Η χάραξη του υδραγωγείου και του παράπλευρου κλάδου του (Ziller, 1877)

Ο Ziller φαίνεται πως είχε εντοπίσει στην εποχή του στοιχεία κατά τις επιτόπιες έρευνές του, που του επέτρεψαν να περιγράψει αλλά και να χαράξει μέρος του εν λόγω υδραγωγείου, κατά μήκος και εντός της κοίτης του Ιλισού. Βέβαια, στην περιοχή του κέντρου και κατά μήκος του Ιλισού, έχει αναφερθεί ασαφώς η παρουσία και άλλων υδραγωγείων αρχαίων ή νεότερων, υπόγειων ή επιφανειακών. Ένα από αυτά είναι το υδραγωγείο του Σταδίου (λιθόκτιστο, με κατάληξη σε βράχο, διατομής 0.65 x 1.35 m), για το οποίο διατυπώνεται η υπόθεση (Παππάς, 1999) ότι πιθανώς ήταν κλάδος διανομής του Αδριανείου που παρείχε νερό στις εγκαταστάσεις του Παναθηναϊκού Σταδίου στον Αρδηττό. Η αναφορά αυτή, αν και αυθαίρετη, υποστηρίζει τη δυνατότητα σύνδεσης του Αδριάνειου υδραγωγείου της Αθήνας με τα κατευθυνόμενα προς Πειραιά υδραγωγεία του Ιλισού. Το 1888 πάντως, σε ανασκαφές κοντά στους στύλους του Ολυμπίου Διός ανευρέθησαν δύο φρέατα αρχαίου υδραγωγείου με νερό σε μεγάλη ποσότητα, προερχόμενο -κατά τα γραφόμενα- ίσως από το Αδριάνειο υδραγωγείο (Νέα Εφημερίς, 1888). Η απόσταση, εν τέλει, από την Αδριάνειο Δεξαμενή μέχρι τον Ιλισό στο ύψος της οδού Ερατοσθένους, είναι 900 m νότια, και η υψομετρική διαφορά περίπου 60 m.

Ρωμαϊκό τμήμα μεταγενέστερου κλάδου ενίσχυσης (Α' Νεκροταφείο) του υδραγωγείου του Ιλισού (οδός Βούρβαχη)

Το μεγάλο όμως υδραγωγείο που περιέγραψε ο Ziller, ξεκινούσε κάτω από την παλιά γέφυρα του Ιλισού στη συμβολή της οδού Αναπαύσεως με την Καλλιρρόης και μάστευε τις πηγές νότια και ανατολικά του λόφου του Αρδηττού, υποβοηθούμενο και από ρωμαϊκό εγκάρσιο υδραγωγείο που πήγαζε από κοιλότητα μεταξύ του Α΄ Νεκροταφείου και του λόφου (Κυνοσάργους) στα δυτικά του. Ο λόφος αυτός φιλοξένησε κατά το παρελθόν πυριτιδαποθήκες, έπειτα στρατιωτικές φυλακές, και σήμερα σχολεία. Φρέατα του παράπλευρου αυτού κλάδου έχουν εντοπιστεί κατά το παρελθόν πλησίον της πυριτιδαποθήκης και εντός του Νεκροταφείου, ανατολικά της Λ. Βουλιαγμένης, ενώ μικρό επιφανειακό τμήμα του διασώζεται σήμερα στην απέναντι πλευρά της λεωφόρου, επί της οδού Βούρβαχη. Από εκεί, κατευθυνόταν προς την κοίτη του Ιλισού, δυτικά της Αγ. Φωτεινής, και συνέβαλλε -κοντά στον Άγιο Παντελεήμονα της οδού Καλλιρρόης- στο μεγάλο υδραγωγείο, το επονομαζόμενο και «Βουνού», με τελικό προορισμό τον Πειραιά, μέσω των Μακρών Τειχών.

Η χάραξη του υδραγωγείου στην αρχαία Αθήνα σε σχέση με τα Μακρά Τείχη και τον Ιλισό. Διακρίνεται η αρχή του, η Καλλιρρόη, ο Αρδηττός, το Στάδιο και το «Βουνό» (λόφος Σικελίας) της Καλλιθέας

«Βουνό» ονομαζόταν ο μεγάλος βράχος (λόφος Σικελίας) δίπλα στον οποίο βρίσκεται σήμερα το γήπεδο της Καλλιθέας, ενώ παλαιότερα στην ίδια τοποθεσία βρισκόταν ο προσφυγικός συνοικισμός «Παλαιά Σφαγεία». Στην ίδια περιοχή υπήρχε η δεξαμενή της Χαμοστέρνας, στη νοητή προέκταση της σημερινής ομώνυμης οδού. Η Χαμοστέρνα (χαμηλή στέρνα), διαστάσεων 22.50 x 28.00 και ύψους 3.00 m (Παππάς, 1999), ήταν κατασκευασμένη κατά το ήμισυ μέσα στο έδαφος, και συγκέντρωνε νερά του υδραγωγείου του Ιλισού, το οποίο αναφέρεται να λειτουργεί κατά τον Μεσαίωνα (Καιροφύλας, 1995). Κατά την Τουρκοκρατία, πιθανώς να αποκόπηκε η συνέχεια του υδραγωγείου προς τα Μακρά Τείχη και τον Πειραιά, για αύξηση της παροχής προς τη Χαμοστέρνα, από την οποία ποτίζονταν οι κήποι της περιοχής. Τέλος, το 1858 αναφέρεται συντήρηση του υδραγωγείου και της δεξαμενής, για βελτίωση της παροχής, ενώ τουλάχιστον μέχρι το 1879 (Κορδέλλας) ήταν σε λειτουργία.

Προσεγγιστική χάραξη του υδραγωγείου σε σχέση με τη σημερινή κοίτη του Ιλισού, το σημείο της καθίζησης, και τους άξονες των Μακρών Τειχών (βόρειο: οδός Πειραιώς, νότιο: γραμμή ΗΣΑΠ)

Σύμφωνα λοιπόν με την περιγραφή του Ziller, το υδραγωγείο της Καλλιρρόης ή Βουνού ή Μακρών Τειχών, για το σύνολο του οποίου δεν γνωρίζουμε ακριβή περίοδο κατασκευής, υδρομάστευε τα νερά του Ιλισού, χωρίς να τροφοδοτείται από την παροχή συγκεκριμένης πηγής. Λίγο μετά τη γέφυρα της Αναπαύσεως, υπήρχε αρχαίο φρέαρ στην κοίτη, στο οποίο κατέληγαν τα νερά του καταρράκτη της Καλλιρρόης. Στο σημείο δε της συμβολής με τον παράπλευρο κλάδο, άλλο φρέαρ, στην αριστερή πλευρά της κοίτης προς τα κατάντη, δεχόταν τα νερά του υδραγωγείου του Νεκροταφείου. Από το σημείο εκείνο και κάτω αποτελείτο από σήραγγα - αγωγό σε βάθος 2.00-2.50 m κάτω από την κοίτη, με μετατόπιση πλαγίως μερικά μέτρα από τον άξονα, και ρηχά λαξευμένα πηγάδια κατά τακτά διαστήματα σε αποστάσεις 57 - 63 m (Παπανικολάου, 2008). Περί τα 300 m κατάντη του φρέατος συμβολής, το υδραγωγείο διασταυρωνόταν με την κοίτη, ακολουθώντας τη δεξιά όχθη. Πριν τα Παλαιά Σφαγεία («Βουνό») συναντούσε και πάλι τον Ιλισό και απομακρυνόταν από την αριστερή πλευρά (θέση παλαιάς ασβεστοκάμινου) για να καταλήξει στη δεξαμενή της Χαμοστέρνας, όπου κατά τα τέλη του 19ου αι. λειτουργούσε μεταλλουργείο (Κορδέλλας, 1879). 

Χάρτης Αθηνών-Πειραιώς του 1854 όπου φαίνεται ο Ιλισός, τα υδραγωγεία κ.α.

Στη συνέχεια, μετά από συνολική διαδρομή περίπου 9 χιλιομέτρων, και δια της ασφαλούς οδού μεταξύ των Μακρών Τειχών, για την προφύλαξη του νερού, κατέληγε στον Πειραιά, αλλά δεν υπάρχουν ακριβείς λεπτομέρειες σχετικές με την κατάληξή του. 

 Το ζήτημα της διερεύνησης περεταίρω στοιχείων του υδραγωγείου, όπως ευρημάτων επι τόπου και αναφορών σχετικά με τη χρήση του κατά τον 19ο αιώνα, βρίσκεται σε εξέλιξη. Η μελέτη διερεύνησης της σύνδεσής του με τα ευρήματα του Πειραιά βρίσκεται επίσης σε εξέλιξη, ενώ η διερεύνηση της άμεσης ή μη σχέσης του με την καθίζηση τοης Καλλιθέας είναι κάτι που οφείλει να εξεταστεί, αν και η πάσα απουσία ιχνών επί του πεδίου, ίσως σταθεί αφορμή να ολοκληρωθεί η έρευνα χωρίς συγκεκριμένο ασφαλές συμπέρασμα.

Βιβλιογραφικές αναφορές
1. Chiotis, E. D., Marinos, P.G. 2012. Geological aspects on the sustainability of ancient aqueducts of Athens, Δελτίο της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας τομ. XLVI, 16-38.
2. Chrysoulaki, S., Evangelou, T., Koutis, P., and Peppas G. 2016. Underground structures for the water supply in ancient Piraeus, In Evolution of Sustainable Underground Aqueduct Technologies Worldwide, eds. A.N. Angelakis, E.D. Chiotis, S. Eslamian, and H. Weingartner, CRC Press/Taylor & Francis Group, Chapter 4 (4.3), pp. 48 – 50.
3. Καιροφύλας, Γ. 1995. Τοπωνύμια της Αθήνας, του Πειραιά και των περιχώρων, Αθήνα 
4. Κορδέλλας, Α. 1879. Αι Αθήναι εξεταζόμεναι υπό υδραυλικήν έποψιν, Αθήνα 
5. Ημερίδα «Η έρευνα των αρχαίων συστημάτων ύδρευσης του Πειραιά στο πλαίσιο των έργων του Μετρό. Μια πρώτη θεώρηση.», Οργάνωση: Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων και Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ, 15/5/2015, Πειραιάς
6. Παπαδήμος, Δ. Λ. 1975. Τα υδραυλικά έργα παρά τοις αρχαίοις, τόμ. Β΄, Αθήνα 
7. Παπανικολάου, Μ. 2008. Εισήγηση προς την Εκτελεστική Επιτροπή του Οργανισμού Αθήνας, με θέμα “Τροποποίηση του από 31.8.78 Π.Δ. περί καθορισμού ζωνών ρυθμίσεως και προστασίας της περιοχής του όρους Υμηττού (ΦΕΚ 544Δ) όπως τροποποιήθηκε και ισχύει”, Αθήνα (17.12.2008) 
8. Παππάς, Α. 1999. Η ύδρευσις των αρχαίων Αθηνών, Αθήνα
9. Ziller, E. 1877. Untersuchungen über die antiken Wasserleitungen Athens (Exploration of the ancient aqueducts of Athens). Mitteil. Deutsch. Arch. Inst., Athen. 
10. Νέα Εφημερίς, αρ. φύλ. 224, 11.08.1888: 2


 Η έρευνα συνεχίζεται: μία ακόμη υπόγεια στοά προς διερεύνηση
Τοπικός κλάδος που φαίνεται να καταλήγει στον Ιλισό ξεκινώντας από τους δυτικούς λόφους του κέντρου της Αθήνας, και αποτελεί έναν ακόμη (μικρό αυτή τη φορά) "παραπόταμο" του αθηναϊκού χειμάρρου. Είναι σε λειτουργία και εξυπηρετεί την απορροή των υδάτων προς τον Ιλισό σε περίπτωση βροχής, για την αντιπλημμυρική προστασία της τοποθεσίας.





Η εξερεύνηση συνεχίζεται...

Υ.Γ.: Το παρόν άρθρο δεν γράφτηκε βιαστικά με σκοπό την αλίευση προβολών μεγάλης δημοσιότητας, αλλά μελετήθηκε αφού "το έδαφος ηρέμισε" από τις καθιζήσεις (στην πραγματικότητα όμως ο κίνδυνος συνεχίζει να υπάρχει), αφού "η μπόρα κόπασε" (στην πραγματικότητα ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος τώρα σε περίπτωση βροχής), και ενώ από το ανοιχτό "βάραθρο" της καθίζησης αναδίδεται το "άρωμα" του υπόγειου Ιλισού. Αυτό που σαν μηχανικοί και πολίτες καταδικάζουμε, αλλά που ως αστικοί εξερευνητές μας έκανε να αγαπήσουμε τον υπόγειο Ιλισό ως οντότητα πριν από μερικά χρόνια.  Π.Δ.

Έρευνα, κείμενο, φωτογραφίες, χάρτες: Παναγιώτης Δευτεραίος, Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ
Ομάδα εξερεύνησης: Αστική Σπηλαιολογία
Γραφείο τεχνικής υποστήριξης: Urban Speleo Engineering


Το τεχνικό γραφείο "Αστική Σπηλαιο-Μηχανική" (URBAN SPELEO Engineeiring), συνεργαζόμενο με καταξιωμένους επιστήμονες, μηχανικούς και τεχνικούς του χώρου, αναλαμβάνει από το 2013 αυτοψίες και έλεγχο της σημερινής κατάστασης παλαιών υπογείων δυσπρόσιτων τεχνικών έργων (σύνταξη τεχνικών εκθέσεων υφιστάμενης κατάστασης), τοπογραφική αποτύπωση, έλεγχο στατικής επάρκειας, προτάσεις εργασιών βελτίωσης και εφαρμογή αυτών, επαγγελματική φωτογραφική και κινηματογραφική κάλυψη, και τέλος, ολοκληρωμένες μελέτες αξιοποίησης. Οι υπηρεσίες μας είναι διαθέσιμες τόσο για ιδιωτικούς φορείς και μεμονωμένους ιδιώτες, όσο και για δημόσιους φορείς, όπως Δήμους, Περιφέρειες, κ.ά. 

Tεχνική και επιστημονική υποστήριξη κινηματογραφικών παραγωγών
Νέα υπηρεσία του γραφείου μας που ξεκίνησε από μια διεθνή συνεργασία με τα BBC Studios για τη σειρά Invisible Cities (Αθήνα) που δεν έχει ακόμη προβληθεί. Για την ώρα σας παρουσιάζουμε το απολαυστικό 3ο επεισόδιο της σειράς "ΑPΙSΤΕΥΤΑ PRAGMATA" του εγχώριου διαδικτυακού Luben TV, που δημιουργήθηκε με την υποστήριξη του γραφείου μας, με τον Σπύρο Διαμαντάρα και τον Παναγιώτη Δευτεραίο να επισκέπτονται υπόγειες στοές σχετικές με το παρόν άρθρο, στην περιοχή του Αρδηττού και της Καλλιρρόης.



Πηγή: ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ

  • Digg
  • Del.icio.us
  • StumbleUpon
  • Reddit
  • RSS

1 σχόλια:

Chubby Bastard είπε...

Διαφωτιστικό και επίκαιρο το άρθρο παρόλο που (όχι για πρώτη φορά) η ορολογία δυσχεραίνει νομίζω εμάς τους μη μηχανικούς. Λίγη σημασία έχει, για μια ακόμα φορά ευχαριστούμε Παναγιώτη.

Από κάποια video που ανέβηκαν όσο η καθίζηση ήταν ακόμα φρέσκια - φρέσκια, μπορείς να καταλάβεις ότι το μπαλάκι της ευθύνης θα αλλάξει πολλά χέρια. Ο δήμαρχος Καλλιθέας δεν έχει φτάσει καλά - καλά στο σημείο και σπεύδει να τα φορτώσει όλα στην Περιφέρεια. Μπορεί και να είναι έτσι αλλά η ουσία δεν αλλάζει: παρόλο που αποφεύγεις να γίνεις πολύ συγκεκριμένος στο κείμενό σου, φαίνεται πως σε ουκ ολίγα σημεία της σκεπασμένης κοίτης περπατάμε πάνω σε νάρκες (ή βόμβες βυθού;). Ποιός θα ασχοληθεί τώρα με δαύτο και ποιός θα το χρηματοδοτήσει σε τέτοιους καιρούς...

Πλημμελής εργασία όταν σκεπάστηκε αρχικά η κοίτη; Η ακατανίκητη δύναμη του χρόνου και του νερού; Φορτία στην επιφάνεια που δε θα έπρεπε να υπάρχουν (όπως ένα μονίμως γεμάτο, μέγαλο, υπαίθριο parking); Ό,τι κι αν φταίει, τα πράγματα δείχνουν μάλλον άσχημα και διάολε, το τελευταίο κομμάτι της επικάλυψης είναι - δεν είναι 25 ετών! Το σημείο που υποχώρησε πρέπει να είναι λίγο παλιότερο (τέλη δεκαετίας '80; Μαζί με το σταθμό Ταύρου;) αλλά τότε ήμουν πολύ μικρός για να σου πω με βεβαιότητα...

Μια πρόσφατη (αν και κάπως αόριστη) διακύρυξη για εκβάθυνση της κοίτης του Ιλισού με την ευκαιρία των έργων οδοποιΐας στην παραλία θα μπορούσε να σχετίζεται με αναγκαίες ως φαίνεται εργασίες υποστήριξης της επικάλύψης άραγε;

Ιθαγενής Καλλιθεάτης, φύσει & θέσει ποταμίσιος. Ευχαριστώ που προσεγγίζεις με σεβασμό το ποτάμι μας.

24 Ιουνίου 2018 στις 11:58 π.μ.

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)