Αναρτήσεις
Ημερολόγιο Υπόγειας Εξερεύνησης Αδριάνειου Υδραγωγείου
28/3/2014: κατάβαση στο φρέαρ 251 και εξερεύνηση υδρομαστευτικής στοάς
Η έννοια της υπόγειας υδρομάστευσης ήταν πολύ σημαντική για τα υδραγωγεία της αρχαιότητας. Σήραγγες κατασκευασμένες κάτω από τη στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα, συνέλεγαν τα υπόγεια ύδατα καθ' όλο το μήκος τους, και τα μετέφεραν στην περιοχή που έπρεπε να υδροδοτηθεί. Μεγάλα υδραγωγεία της κλασικής εποχής κατασκευάστηκαν με τη λογική αυτή, με γνωστότερο όλων το αναφερόμενο ως Πεισιστράτειο (Υμηττού) το οποίο αποδεδειγμένα λειτουργεί ακόμη αρδεύοντας τον Εθνικό Κήπο, ακολουθώντας υπόγεια πορεία 6,5 km.
Κατά τη ρωμαϊκή εποχή, κατασκευάστηκαν κυρίως επιφανειακά υδραγωγεία, που μετέφεραν πηγαία ύδατα, χωρίς να συλλέγουν και τα υπόγεια. Χρησιμοποιούσαν γέφυρες για να διέρχονται από τις κοιλάδες, και μικρές σήραγγες για να διαπερνούν τους λόφους, οι οποίες όμως κατά κανόνα δεν υδρομάστευαν. Χαρακτηριστικό δείγμα της τεχνολογίας αυτής αποτελεί το μεγάλο Αδριάνειο Υδραγωγείο της Κορίνθου, συνολικού μήκους 85 km, το οποίο μετέφερε το νερό από τις πηγές της Στυμφαλίας, διατηρώντας κλίση περίπου 0,5%.
Το Αδριάνειο της Αθήνας όμως, αποτελεί την εξαίρεση στον κανόνα! Είναι το μοναδικό ρωμαϊκό υδραγωγείο, που κατασκευάστηκε αποκλειστικά για να υδρομαστεύει υπόγεια ύδατα καθ' όλο το υπόγειο μήκος του (περίπου 20 km). Είναι χαρακτηριστικό ότι τα επιφανειακά υδραγωγεία έπαψαν να λειτουργούν νωρίς (καταστράφηκαν), ενώ τα υπόγεια έργα παραμένουν λειτουργικά μέχρι και σήμερα.
Η σήραγγα του αθηναϊκού Αδριάνειου βρίσκεται εξολοκλήρου κάτω από τη στάθμη του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, και συλλέγει νερό που μεταφερόταν ως το Κολωνάκι προς ύδρευση της αθηναϊκής ρωμαϊκής συνοικίας. Τα υπόγεια ύδατα εμπλουτίζονταν βέβαια και με πηγαία (πηγές Πάρνηθας), ενώ οι προσπάθειες αύξησης των υδάτων με νέες υδρομαστευτικές στοές, απέδιδαν μερικά επιπλέον κυβικά παροχής. Τέτοιες ενέργειες πραγματοποιήθηκαν κυρίως κατά τη σύγχρονη εποχή, και πιο συγκεκριμένα στα τέλη του 19ου ή στις αρχές του 20ού αιώνα.
Φρέαρ 251 (Σουνά, Αχαρναί)
Επισκεπτόμενοι ένα από τα φρεάτια του υδραγωγείου, στα πλαίσια της υπόγειας εξερεύνησής του, ανακαλύψαμε μία τυπική υδρομαστευτική σήραγγα, η οποία ενδέχεται να είναι ενισχυτικό έργο εκείνης της εποχής. Κανείς δε γνώριζε για την ύπαρξή της, ούτε αναφερόταν στους χάρτες, οπότε αποτέλεσε για εμάς ευχάριστη έκπληξη.
Στον πυθμένα του πηγαδιού, ίχνη από μηχανάκι 30 ετών, και ο τοίχος.
Κατεβαίνοντας σε βάθος 20,5 m από το στενό κυκλικό στόμιο (0,60 m) του πηγαδιού, βρεθήκαμε σε έναν υπόγειο κατάλευκο θάλαμο, ολοζώντανο, με νερό να στάζει από παντού, έχοντας δημιουργήσει σταλακτιτικό διάκοσμο σε περιβάλλον που δεν διέφερε σε τίποτα από το αντίστοιχο των σπηλαίων. Από εκεί ξεκινούσε μια σήραγγα... Το παράξενο ήταν ότι υπήρχε δίοδος μόνο από την μία πλευρά, ενώ από την άλλη υπήρχε φυσικό τοίχωμα.
Το πρόβλημα αυτό εξηγήθηκε παρατηρώντας ότι το νερό που έφερνε η στοά κατέληγε σε μια κατακόρυφη οπή στο δάπεδο, προς τη συνέχεια της υπόγειας πορείας του υδραγωγείου, όμως κάτι παράδοξο συνέβαινε εδώ...
Τα τοιχώματα της οπής σταλακτιτοποιημένα, και μέρη από το μηχανάκι.
Τελικά όμως, εφόσον διαπιστώσαμε ότι δεν κάνουμε λάθος, μιλώντας και με τους ανθρώπους από πάνω, καταλήξαμε στο εξής συμπέρασμα: βρισκόμασταν ένα επίπεδο πάνω από την κύρια υπόγεια σήραγγα του υδραγωγείου, μέσα σε μια υδρομαστευτική στοά η οποία κατεύθυνε το νερό -μέσω της κάθετης οπής- προς το κυρίως υδραγωγείο! Πέφτοντας εκεί, και 2,5 περίπου μέτρα χαμηλότερα, έπαιρνε τη σωστή κατεύθυνση (αντίθετη από αυτή που βλέπαμε) μαζί με τα προερχόμενα από τα ανάντη ύδατα.
Στολισμένα τοιχώματα (περιβάλλον σπηλαίου)
Το έργο αυτό φαίνεται πως κατασκευάστηκε για επιπλέον ενίσχυση του υδραγωγείου με τοπικά υπόγεια νερά, κάτι που σημαίνει πως το αρχικό βάθος του πηγαδιού έφτανε μέχρι τον πυθμένα της κατώτερης σήραγγας, και πως για να πέφτει το νερό εκεί κατασκευάστηκε κάποιο μικρό τεχνικό έργο από το οποίο προέκυψε η σημερινή κατακόρυφη οπή. Τίποτα όμως δεν αναγνωρίζεται σήμερα, καθώς όλες οι επιφάνειες έχουν καλυφθεί από κρούστα.
Το ύψος της σήραγγας κυμαινόταν μεταξύ 1,30 και 1,60 m αφήνοντάς μας να κινούμαστε άνετα, σε διατομή πλάτους 0,60 - 070 m. Προχωρώντας, το πέτρωμα έμοιαζε σταδιακά να αλλάζει.
Μετά τα πρώτα 20 μέτρα το λευκό από τη σταγονορροή πέτρωμα έδωσε τη θέση του σε ένα άλλο κοκκινωπό, ενώ στα δεξιά μας εμφανίστηκε άλλη μια έκπληξη: μια κάθετη παράπλευρη στοά!
Αλέξανδρος Τσεκούρας
Το μήκος της ήταν 7 μόλις μέτρα, και ήταν τυφλή. Ο ρόλος της υδρομαστευτικός, και ήταν σε πλήρη λειτουργία, όπως εξάλλου και ολόκληρη η κατασκευή.
Συνεχίζοντας την πορεία μας, συναντήσαμε μερικά σημεία στα οποία τα -σαθρά πια- τοιχώματα είχαν καταπέσει τοπικά, αλλά το νερό κυλούσε κανονικά στον πυθμένα.
Κατά μήκος της διαδρομής υπήρχαν μικρές υδατοπτώσεις (χαμηλά φράγματα), συνήθης τρόπος για καθαρισμό του νερού εντός της ίδιας της στοάς, με την κατακάθιση των σωματιδίων στον μικρό ταμιευτήρα του χαμηλού υπερχειλιστή. Αντίστοιχες κατασκευές συναντήσαμε και στη στοά του υδρομαστευτικού υδραγωγείου Δήμογλι, στο Ολυμπιακό Χωριό. Πιθανώς να πρόκειται για έργο της ίδιας εποχής.
Καταπτώσεις των τοιχωμάτων
Καλλιτεχνική φυσική απεικόνιση
Αποκόλληση μεγάλου τεμμαχίου
Τελικά, μετά από 35 ακόμη μέτρα μετά την πλαϊνή διακλάδωση, φτάσαμε στο τέλος της διαδρομής: για μια ακόμη φορά βρεθήκαμε μπρος σε φυσικό τοίχωμα, επιβεβαιώνοντας ότι η στοά ήταν τυφλή, υδρομαστευτικού χαρακτήρα, και ότι δεν βρισκόμασταν στην κυρίως σήραγγα του υδραγωγείου.
Το τέλος της στοάς, 55 μέτρα μακριά από το πηγάδι
Επιστροφή
Λίγο πριν το τέλος, υπήρχαν δύο μικρές εσοχές εκατέρωθεν των τοιχωμάτων (σημειακή υδρομάστευση).
Η συνεχής ροή νερού δημιουργεί...
Επιστρέφοντας στο πηγάδι
Τα τοιχώματα του πηγαδιού, προϊόν λάξευσης
Άνοδος
Κείμενο, φωτογραφίες: Παναγιώτης Δευτεραίος
Δραστηριότητα: αστική σπηλαιολογία (urban speleology)
Συμμετείχαν: Αλέξανδρος Τσεκούρας, Αλέξανδρος Γλαράκης, Παναγιώτης Δευτεραίος
Ευχαριστούμε τον κ. Παντελή (Β΄ ΕΠΚΑ) και τον κ. Γιάννη για την άψογη συνεργασία, την προθυμία και τη βοήθειά του για να κατέβουμε το πηγάδι αυτό, που βρίσκεται εντός της ιδιοκτησίας του.
Πηγή: ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ
2 σχόλια:
θα ηθελα να περπατησω αυτες τις διαδρομες. αν θελετε οταν πατε να με παρετε μαζι σας ?
Αν εννοείς υπογείως, χρειάζεται εκπαίδευση για να κατέβει κανείς με σχοινί. Έλα αν θες να τα πούμε από κοντά σε μια από τις επόμενες συναντήσεις. Ανακοινώνουμε τακτικά.
Δημοσίευση σχολίου