Αναρτήσεις
«...Περισσότερο
παράξενο όμως, ήταν ένα σκίτσο χαραγμένο με μολύβι στον τοίχο. Δεν ήταν
ελληνικό, και αρχικά δεν κατάλαβα τη σημασία του...»
Ένα ακόμη παλαιό και άγνωστο υπόγειο έργο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
υπάρχει ξεχασμένο και εγκαταλειμμένο για χρόνια, στο υπέδαφος των νοτίων
προαστίων του λεκανοπεδίου, στην περιοχή της Βούλας. Ένα γερμανικό καταφύγιο
που μας θύμισε και τα άλλα που έχουμε κατά καιρούς επισκεφτεί, πάντα με σεβασμό
και αγάπη προς τη σύγχρονη ελληνική ιστορία, και με την επιθυμία να
αναδεικνύονται τα σπουδαία αυτά μνημεία της, που τόσο άδικα το ελληνικό κράτος
έχει ξεχάσει και εγκαταλείψει. Υπόγεια αντιαεροπορικά καταφύγια της εποχής του
Β΄ Παγκοσμίου, κατασκευασμένα είτε από την κυβέρνηση Μεταξά (δεκαετία ’30),
είτε από τις δυνάμεις κατοχής αργότερα, υπάρχουν στην Αθήνα (Λυκαβηττός,
Αρδηττός, Πολύγωνο, κ.α.), στον Πειραιά (Προφ. Ηλίας, Καστέλα, Δραπετσώνα,
κ.α.), στα νότια προάστια (Ελληνικό, Βούλα, Γλυφάδα), στα βόρεια (Κηφισιά,
Παπάγου, Ψυχικό), στο Σούνιο, στη Ραφήνα και γενικότερα θα λέγαμε παντού, και
σε όλη την Ελλάδα! Εν καιρώ θα παρουσιάζουμε σε αυτό τον ιστότοπο όσα από αυτά
μπορούμε, με την ελπίδα κάποτε να αξιοποιηθούν, πριν καταλήξουν να είναι
…αρχαιολογικά μνημεία!
Το συγκεκριμένο καταφύγιο βρίσκεται σε πάρα πολύ καλή κατάσταση, αφού όπως πληροφορηθήκαμε, είχε κατά το παρελθόν συντηρηθεί από το στρατό, πριν να εγκαταλειφθεί. Διαθέτει διπλή είσοδο (και διπλή έξοδο) προς τους υπόγειους θαλάμους και διαδρόμους του, τηρώντας γενικά μία κάποια συμμετρική διάταξη, τουλάχιστον όσον αφορά τις δύο προσβάσεις (είσοδο – έξοδο).
Σκαλοπάτια που
κατεβαίνουν προς τα κάτω ξεκινούν από την επιφάνεια, από δύο αντικριστά σημεία,
και καταλήγουν κυκλικά σε έναν κοινό προθάλαμο στο κέντρο του οποίου υπάρχει η
είσοδος που οδηγεί σε μια άλλη σκάλα που κατεβαίνει στο χώρο του καταφυγίου, το
πολύ 15 μέτρα βαθύτερα από την (ήδη υπερυψωμένη) επιφάνεια.
Εντύπωση μας προκάλεσαν τα παράξενα χαραγμένα σύμβολα σε όλα τα τσιμεντένια πλαίσια των ανοιγμάτων, που θυμίζουν σύμβολα του ζωδιακού και ίσως οφείλονται στο συνεργείο κατασκευής, αλλά είναι άγνωστο αν έχουν κάποια συγκεκριμένη σημασία.
Ακριβώς στην κατάληξη των σκαλοπατιών, υπάρχει μια “φωλιά” για πολυβόλο και ακριβώς από πίσω, ο αντίστοιχος θάλαμος.
Από το ίδιο σημείο ανοίγονται τούνελ (διάδρομοι) που οδηγούν στους υπόλοιπους θαλάμους, οι οποίοι φέρουν αρίθμηση σημειωμένη με κιμωλία πάνω στα τσιμεντένια πλαίσια των εισόδων.
Τα τοιχώματα είναι
κατασκευασμένα από λιθοδομή (πέτρα) ενώ η αψιδωτή (καμπυλωτή) οροφή από
σκυρόδεμα (μπετόν) όπως συνηθιζόταν σε παρόμοιες κατασκευές. Και στο καταφύγιο του Προφήτη Ηλία (Πειραιά) έχουμε επίσης πέτρινα τοιχώματα και τσιμεντένια
οροφή, ενώ αλλού (Αρδηττός, Ραφήνα) ολόκληρη η κατασκευή είναι από
μπετόν. Να σημειωθεί ότι η οροφή είναι βαμμένη με άσπρο χρώμα, δείγμα της
συντήρησης που είχε δεχθεί ο χώρος, που λόγω της θέσης του έχει διατηρηθεί
καθαρός και μακριά από ανεπιθύμητες επισκέψεις περιθωριακών. Πόρτες όμως δεν
υπάρχουν στα ανοίγματα, παρ’ όλη την παρουσία μεταλλικών μεντεσέδων.
Μετρήσαμε οκτώ δωμάτια (Rooms No1 – No8).
Το
σκίτσο της επόμενης φωτογραφίας, ανακάλυψα μετά από καιρό ότι αντιπροσωπεύει την αμερικανική λαϊκή
κουλτούρα έκφρασης Kilroy (was
here), μήνυμα που έγινε δημοφιλές κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου,
και συνήθως εμφανιζόταν γραμμένο με μολύβι ή κιμωλία. Παρουσιάζει έναν άνδρα φαλακρό ή με μία τρίχα, με προεξέχουσα μύτη, να
κρυφοκοιτάζει πάνω από έναν τοίχο τον οποίο κρατούν τα δάχτυλα του κάθε χεριού.
Η
φράση “KILROY Was Here” πήρε προεκτάσεις που σχετίστηκαν με την παρουσία ή την
προστασία των ενόπλων δυνάμεων των Η.Π.Α. κατά τη δεκαετία του 1940, αλλά πολλές
πηγές αναφέρουν προέλευση ήδη από το 1939 ή το 1937, πριν ξεκινήσει ο πόλεμος.
Οι Γερμανοί συσχέτισαν τη φράση με την παρουσία αμερικανικού πολεμικού
εξοπλισμού, και αυτό οδήγησε τον Χίτλερ σε υποψίες ότι «Kilroy» θα μπορούσε να
ήταν η κωδική ονομασία κάποιου υψηλά ιστάμενου κατασκόπου, δίνοντας στο ζήτημα
ακόμα μεγαλύτερες πολιτικές προεκτάσεις.
Συνεχίζοντας, σε κάποια σημεία εκτός από την αρίθμηση των θαλάμων, είδαμε γραμμένες με κιμωλία τις ενδείξεις FRONT LINE (και με κόκκινη μπογιά), DO NOT TOUCH, EXIT, DO NOT SMOKE, DEFENSE DE FUMER (το ίδιο στα γαλλικά).
Κοντά στην έξοδο υπάρχει
επιπλέον και η εγκατάσταση μιας τριπλής ανοικτής δεξαμενής νερού.
Στο εσωτερικό ενός θαλάμου.
Οι εγκαταστάσεις θυμίζουν κάτι από το καταφύγιο του Λυκαβηττού (ειδικά η φωλιά και η δεξαμενή) αλλά εκείνο είναι οπωσδήποτε λίγο παλαιότερο (δεκαετίας 1930). Εδώ υπάρχει ηλεκτρική εγκατάσταση που είναι πεπαλαιωμένη και μη λειτουργήσιμη, όπως και ίχνη υδραυλικής εγκατάστασης στο δάπεδο, χωρίς όμως να υπάρχουν τουαλέτες και λουτρά.
Τα σκαλοπάτια και η γενικότερη εικόνα της εξόδου, είναι κατασκευασμένη όμοια με αυτή της εισόδου, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Μια ακόμη θέση για χειρισμό πολυβόλου (φωλιά) υπάρχει στην κατάληξη και αυτών των σκαλοπατιών.
Στην ίδια τοποθεσία πρέπει να λειτούργησε κατά τη διάρκεια του πολέμου
και νοσοκομείο, για τη νοσηλεία Αυστριακών τραυματιών από το μέτωπο της Β.
Αφρικής.
Το δίδυμο καταφύγιο της Γλυφάδας
Μερικές μέρες μετά την επίσκεψη στο καταφύγιο της Βούλας, στην ίδια ευρύτερη
περιοχή, αλλά μέσα στα όρια της Γλυφάδας, εντοπίσαμε έκπληκτοι ένα ακόμη
(δίδυμο) καταφύγιο! Και να που σε περιοχές που δε "φημίζονται", όπως
η Γλυφάδα και η Βούλα, εμφανίζονται υπόγεια καταφύγια της εποχής του 1940, για
τα οποία μέχρι σήμερα δε μίλησε ποτέ κανείς.
Το καταφύγιο της Γλυφάδας είναι
σχεδόν πανομοιότυπο με αυτό της Βούλας που είδαμε παραπάνω, λίγο όμως
μεγαλύτερο και εντελώς εγκαταλειμμένο και αφρόντιστο, ίσως και από την εποχή
που το άφησαν οι Γερμανοί. Έλειπε οτιδήποτε μεταλλικό από το εσωτερικό, όπως τα
στηρίγματα για τις πόρτες και οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Υπήρχαν σημειώσεις
στους τοίχους από επισκέπτες παλαιότερων εποχών (δεκαετίας κυρίως του 1950-60),
οι χαρακτηριστικές φωλιές πολυβόλου σκουριασμένες στα σκαλιά εισόδων εξόδων (κι
εδώ είχαμε δύο διπλές συμμετρικές εισόδους), υδραυλικά φρεάτια, η τριπλή
δεξαμενή νερού και πλήθος θαλάμων και υπογείων τούνελ που τους συνέδεαν, σε
διάταξη κατασκευής ακριβώς ίδια με του καταφυγίου της Βούλας!
Ακόμη και τα
αινιγματικά σύμβολα στα τσιμεντένια πλαίσια σε όλες τις πόρτες ήταν τα ίδια και
εδώ! Προφανώς τα δύο καταφύγια δημιουργήθηκαν από το ίδιο ακριβώς συνεργείο
κατασκευής, και την ίδια ακριβώς χρονική περίοδο. Άραγε πόσα ακόμη άγνωστα
όμορφα μυστικά υπάρχουν κρυμμένα στο αθηναϊκό υπέδαφος, και κανείς δεν τα
γνωρίζει;
Σχεδιάγραμμα και βίντεο των χώρων και των διαδρόμων του καταφυγίου Γλυφάδας
Κείμενο, φωτογραφίες: Παναγιώτης Δευτεραίος
Βίντεο: Γεωργία Μπουρμπούλη
Χαρτογράφηση: Μάριος Μιχαήλος, Κωνσταντίνος Κυρίμης
Βίντεο: Γεωργία Μπουρμπούλη
Χαρτογράφηση: Μάριος Μιχαήλος, Κωνσταντίνος Κυρίμης
Δραστηριότητα: αστική σπηλαιολογία (urban speleology)
Συμμετείχαν: Τάκης Θεοδώρου, Παναγιώτης Γεωργίου, Ιωάννης Αθάνατος, Γεωργία Μπουρμπούλη, Παναγιώτης Δευτεραίος
Πληροφορίες: Τάκης Θεοδώρου
Ευχαριστούμε πολύ όλους όσους συνέβαλαν για να πραγματοποιηθεί η επίσκεψη αυτή, τον Κωνσταντίνο Κυρίμη για τα σχέδια, και τον Χρήστο Κιοσέογλου για την παρατήρηση του "Kilroy".
Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον κ. Τάκη Θεοδώρου
2 σχόλια:
http://www.kilroywashere.org/001-Pages/01-0KilroyLegends.html
Την δεκαετία του 60, τις καλοκαιρινές διακοπές στα ΑΣΤΕΡΙΑ της Γλυφάδας, επισκεπτόμασταν κάθε χρόνο - είμασταν μια παρέα παιδιών 8 ως 16 ετών- μυστικά το Γερμανικό οχυρό/καταφύγιο στη Γλυφάδα. Μπαίναμε μέσα με τρόμο, κρατώντας αναπτήρες και κεριά. Ηταν συναρπαστικό που το είχαμε ανακαλύψει.
Φιλικά,
Αλεξάνδρα Μαραγκοπούλου
Δημοσίευση σχολίου