Αναρτήσεις
ΗΜΕΡΙΔΑ
Η έρευνα των αρχαίων συστημάτων ύδρευσης του Πειραιά στο πλαίσιο των έργων του Μετρό. Μια πρώτη θεώρηση
Παρασκευή 15 Μαΐου 2015, 9:30
Αίθουσα τελετών Κτηρίου Διοίκησης Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου
Αίθουσα τελετών Κτηρίου Διοίκησης Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου
Οργάνωση:
Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής Πειραιώς και Νήσων
Σχολή Πολιτικών Μηχανικών Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου
Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής Πειραιώς και Νήσων
Σχολή Πολιτικών Μηχανικών Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου
Η μεγάλη "γιορτή" των αποκαλύψεων των
αρχαιολογικών ευρημάτων από τις ανασκαφές του μετρό στον Πειραιά (Δημοτικό Θέατρο) είναι έτοιμη! Υπόγειες δεξαμενές, σήραγγες, ένα άγνωστο μεγάλο υδραγωγείο και
πολλά άλλα που υπήρχαν αιώνες ακριβώς κάτω από τα πόδια μας, παρουσιάζονται για
πρώτη φορά στο ευρύ κοινό. Η ιδέα της κοινής διοργάνωσης με το ΕΜΠ προέκυψε από
την επαφή της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών με την Εφορεία, που
ξεκίνησε όταν επισκεφτήκαμε για πρώτη φορά τα ευρήματα στο Δημοτικό Θέατρο μαζί
με τον Αλέξανδρο Γλαράκη. Στη συνέχεια, μετά από μια συνάντησή μου με την
προϊσταμένη κα Χρυσουλάκη, και μια σειρά επισκέψεων μελέτης υπ’ ευθύνη του
επιβλέποντα καθηγητή του διδακτορικού μου Ν. Μαμάση, προέκυψε η παρούσα συνεργασία.
Παναγιώτης Δευτεραίος
Βασική
επιδίωξη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής Πειραιώς και Νήσων υπήρξε από
την έναρξη του έργου «Επέκταση της Γραμμής 3: Τμήμα Χαϊδάρι – Πειραιάς» η
διεπιστημονική προσέγγιση των αρχαιολογικού υλικού με στόχο την πληρέστερη
τεκμηρίωση των ανασκαφικών δεδομένων παράλληλα με την απρόσκοπτη εξέλιξη του
τεχνικού έργου. Η φύση των ευρημάτων άλλωστε ευνόησε από την πρώτη κιόλας
στιγμή την ανάπτυξη της στενής συνεργασίας της αρχαιολογικής ομάδας με τον
Τομέα Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του
Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και το τμήμα Τεχνικής Γεωλογίας της Αττικό Μετρό
Α.Ε.
Καρπός των
συνεργασιών αυτών είναι η συνδιοργάνωση από την Εφορεία και τη Σχολή Πολιτικών
Μηχανικών Επιστημονικής Ημερίδας, όπου θα παρουσιαστούν οι ανασκαφές του έργου,
η τεχνολογία του υδροσυστήματος της αρχαίας πόλης του Πειραιά και η εξέλιξή του
ανάλογα με τις εκάστοτε υδατικές ανάγκες και με την πολεοδομική οργάνωση της
πόλης, καθώς και οι γεωλογικές και υδρογεωλογικές συνθήκες που καθόρισαν την
ανάπτυξή του.
 |
| Το πρόγραμμα της ημερίδας |
Παρακάτω παρουσιάζονται περιληπτικά οι δύο από τις ανακοινώσεις της ημερίδας, στις οποίες και συμμετέχουμε.
Αναπαράσταση λειτουργίας των δεξαμενών συλλογής ομβρίων
Ν. Μαμάσης, Π. Δευτεραίος, Ν. Ζαρκαδούλας και Δ. Κουτσογιάννης, Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Σχολή Πολιτικών Μηχανικών, ΕΜΠ
Οι υπόγειες δεξαμενές αποτελούν την κυρίαρχη συνιστώσα των έργων ύδρευσης του αρχαίου Πειραιά και είναι αυτές που δίνουν στο υδροσύστημα μια ιδιαίτερη θέση σε σύγκριση με τα υπόλοιπα της αρχαιότητας. Η αναπαράσταση της λειτουργίας τους επιτρέπει τη μελέτη μιας περίπτωσης ευφυούς αξιοποίησης περιορισμένων υδατικών πόρων σε αστική περιοχή. Με την ανάπτυξη ενός ημερησίου υδρολογικού μοντέλου εκτιμήθηκε η δυνατότητα εκμετάλλευσης των ομβρίων υδάτων στην αρχαία πόλη, μέσω της αποθήκευσης τους στις υπόγειες δεξαμενές.
Εξετάστηκαν διαφορετικά σενάρια: (α) ζήτησης νερού, (β) όγκου δεξαμενής και (γ) επιφάνειας τροφοδοσίας, ώστε να υπολογιστούν η εισροή ομβρίων υδάτων, η διακύμανση των αποθεμάτων και οι υπερχειλίσεις των δεξαμενών καθώς και η πιθανότητα αστοχίας κάλυψης της ζήτησης. Η ανάλυση έδειξε ότι η ποσότητα των ομβρίων υδάτων επαρκούσε σε σημαντικό βαθμό για την κάλυψη των υδατικών αναγκών σε επίπεδο οικίας. Η αξιοπιστία κάλυψης της ζήτησης αυξανόταν σημαντικά με την αύξηση της χωρητικότητας των δεξαμενών και έτσι εξηγούνται οι ποικίλες επεμβάσεις επέκτασης και ένωσης των δεξαμενών που ανασκάφηκαν.
Στ. Χρυσουλάκη και Ν. Μαμάσης, Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής Πειραιώς και Νήσων και Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Σχολή Πολιτικών Μηχανικών ΕΜΠ
Η κατανόηση της λειτουργίας και της χρονικής εξέλιξης των αρχαίων έργων ύδρευσης του Πειραιά απαιτεί διεπιστημονική προσέγγιση που εκτός από τις επιστήμες της αρχαιολογίας και της ιστορίας περιλαμβάνει την υδρολογία, την υδρογεωλογία, την υδραυλική και τη διαχείριση υδατικών πόρων. Η ύδρευση του Πειραιά αρχικά στηρίχθηκε στα υπόγεια νερά με την διάνοιξη πηγαδιών αλλά πολύ γρήγορα έγινε αντιληπτή η περιορισμένη δυνατότητα των υπόγειων υδροφορέων. Έτσι από τα τέλη 5ου αιώνα π.Χ. άρχισαν να κατασκευάζονται οι δεξαμενές συλλογής ομβρίων, οι οποίες κάλυπταν σε σημαντικό βαθμό τις υδατικές ανάγκες της κλασικής εποχής παρά τις μεγάλες υπερχειλίσεις. Έτσι παρατηρείται εκτεταμένη και συνεχής προσπάθεια αύξησης του όγκου των δεξαμενών με διάφορες τεχνικές ώστε να μειώνονται οι υπερχειλίσεις και να καλύπτονται οι καλοκαιρινές ανάγκες. Ακόμη, αναπτύσσονται μικρά υδροσυστήματα που συνδέουν μεταξύ τους πηγάδια και δεξαμενές, τα οποία συνδέονται με τη συνδυασμένη διαχείριση του νερού καθώς και με αλλαγές στο ιδιοκτησιακό καθεστώς και την επιφάνεια των οικοπέδων. Τέλος, οι ιδιαίτερα αυξημένες υδατικές ανάγκες της Ρωμαϊκής εποχής οδήγησαν στην κατασκευή υδραγωγείου που μετέφερε νερό από πηγή εκτός της χερσονήσου του Πειραιά.
Η μελλοντική έρευνα εκτός των άλλων θα επικεντρωθεί: (α) στην πηγή τροφοδοσίας του υδραγωγείου, (β) στη δυνατότητα απόληψης από υπόγεια νερά και η πιθανότητα υφαλμύρισης και (γ) στη σύνδεση της εξέλιξης και διαχείρισης των έργων ύδρευσης στο χρόνο με αλλαγές στην οικιστική ανάπτυξη και στις υδατικές ανάγκες, τυχόν κλιματικές διακυμάνσεις και βελτιώσεις σε τεχνικές και υλικά.
Παρακάτω ακολουθεί μια επιλογή φωτογραφιών από διαφορετικά σημεία των ανασκαφών και με τυχαία στιγμιότυπα κατά τη διάρκεια των διάφορων επισκέψεων (οι εικόνες αυτές κάθε άλλο παρά περιγράφουν τη συνολική εικόνα των ευρημάτων)
 |
| Νίκος Μαμάσης, Νίκος Ζαρκαδούλας |
 |
| Παναγιώτης Δευτεραίος |
 |
| Φωτό: Αλέξανδρος Γλαράκης |
 |
| Διαβάστε επίσης μία ακόμη σχετική μας ανάρτηση εδώ. |
Η εκδήλωση
Η Ημερίδα εξελίχθηκε -όπως εξάλλου αναμενόταν- σε μια μεγάλη διεπιστημονική συνάντηση, με τη συμμετοχή εκτός των ομιλητών αρχαιολόγων της Εφορείας Δυτ. Αττικής Πειραιώς και Νήσων, γεωλόγων της Αττικό Μετρό ΑΕ, και καθηγητών μηχανικών του ΕΜΠ, και πλήθος επιστημόνων από όλους τους σχετικούς χώρους. Πολλές οι ευχάριστες συναντήσεις με ανθρώπους της ΕΥΔΑΠ του ΜΕΤΡΟ του ΙΓΜΕ, των Εφορειών, από τις οποίες προέκυψαν ιδέες και προτάσεις για επόμενες υπόγειες εξερευνήσεις.
 |
| Παναγιώτης Κουτής |
 |
| Γιώργος Πέππας |
 |
| Νίκος Μαμάσης |
 |
| Γιώργος Στούμπος |
 |
| Στέλλα Χρυσουλάκη |
Όλο το υλικό της εκδήλωσης έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της ερευνητικής ομάδας ΙΤΙΑ από τον Νίκο Μαμάση, και μπορείτε να το παρακολουθήσετε εδώ.
Κείμενο, φωτογραφίες: Παναγιώτης Δευτεραίος
Συμμετείχαν:
(Αστική Σπηλαιολογία) Αλέξανδρος Γλαράκης, Γιάννης Αθάνατος, Παναγιώτης Δευτεραίος
(Ερευνητική Ομάδα ΙΤΙΑ) Νίκος Μαμάσης, Νίκος Ζαρκαδούλας, Δημήτρης Κουτσογιάννης
Πληροφορίες:
Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής Πειραιώς και Νήσων
Πηγή: ΑΣΤΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου